Beschreibung:

Hoofdzaekelyk behelzende hoe eenen voorzigtigen Bie-houder zig zal schikken om 't meeste voordeel daer uyt te trekken, als ook hoe hy zig zal wapenen tegen de quaed-doenders, gemaekt volgens de wetten der natuer en natuerlyke zaeken. Geschreven op syn Kasteel te Zorg-vliet, door den overleden Heer Jacob Cats (...). Waer by gevoegt is J. Cats Tachtig-Jaerig Leven, en Huys-houding, of kort-begryp van het Buyten-leven op Zorg-vliet. Amsterdam, Cornelis Jansz. Boekverkooper, op den Dam, z.d. (niet voor 1660), 2 delen in één band (tweede deel ook met eigen titelpagina), 4,40; 44 p., latere schutbladen en omslagje, klein 8vo. Het omslagje is afkomstig van een ander boek, met een 19de-eeuwse opdracht in pen: "Den WelEd. Heer Mr. J. van Collem, van den Schrijver", en met bibliotheekstempeltje van het St. Ignatiuscollege te Amsterdam. Dit moet wel de allerzeldzaamste Cats-uitgave zijn. Er zijn slechts enkele andere exemplaren bekend, géén daarvan in PiCarta. Een exemplaar met identieke titelpagina's als het onze bevindt zich in de Fondation Custodia en is pas recent ontdekt en beschreven door medewerkers van de STCN (zie hieronder). Een variant-editie bevindt zich in de Universiteitsbibliotheek te Gent, dat exemplaar is gedigitaliseerd en via Google Books raadpleegbaar: het heeft onder het adres van Cornelis Jansz. het adres van P.A. Kimpe te Gent, het overige zetwerk van die editie wijkt af van ons exemplaar. Maar beide edities hebben op de keerzijde van de titelpagina een identiek letterdruk "Berigt" waaruit zou moeten blijken dat het door Cats zelf geautoriseerde uitgaven betreft: "Actum te Zorgvliet op syn Kasteel den 12 Dec,. 1655. Jacob Cats " Het is ongetwijfeld het Gentse exemplaar dat verklaart waarom het Bie-boek in het achtste deel van de Gentse editie van Cats' verzameld werk (1787) is opgenomen en ook het bestaan van twee 19de-eeuwse Gentse edities wordt er door verhelderd. "De opvatting was dat met deze uitgave [STCN Cats Catalogus] een vrij compleet beeld geschetst kon worden van het gedrukt oeuvre van Jacob Cats Toch worden er bij tijd en wijlen nog onbekende Cats-edities gevonden, zoals ook tijdens de STCN-werkzaamheden bij de Fondation Custodia in Parijs. Hoewel het Bie-boek als titel bekend is en ook al in Van Ellemeet’s Museum Catsianum (1870) werd opgenomen, is de geschiedenis van deze uitgave nog grotendeels in raadsels gehuld. Het exemplaar in Van Ellemeet’s Museum werd vermoedelijk in de negentiende eeuw gedrukt in Gent (...). Het Bie-boek in de collectie Frits Lugt draagt echter het impressum van de Amsterdamse uitgever Cornelis Jansz. die het werk na de dood van Cats uitgaf, samen met diens Tachtig-jaerig leven. Hoewel het oeuvre van Jacob Cats wordt gekenmerkt door moralistische lessen in rijm is het Bie-boek van compleet andere gading. Dit ‘Bijen-boek’ is een bewerking van Dirk Outgaertsz. Cluyt’s Van de byen, waarvan de eerste uitgave in 1597 verscheen in Leiden." (online KB-artikel). In zijn werk "Twee en tachtig jarig leven" [in geheel andere verzen gesteld dan ons werk "Tachtig-Jaerig Leven] komt een verwijzing naar bijen voor: "De dood is als een By, die prick nog angel heeft, soo datse sonder prick alleen maar honig geeft."